ندای هرمزگان – زینب نورالدینی
صنایع دستی میراث زنده بشری است. جایگاه و منزلت صنایع دستی در دنیا در میان سایر هنرها بسیار متمایز است و ما امروز شاهد ارزشمندی صنایع دستی و هویت بخشی آن در جامعه نیز هستیم. توجه به صنایع دستی، نه تنها به حفاظت از فرهنگ، هنر و تمدن کشورها کمک می کند، بلکه به عنوان فعالیتی اقتصادی، در رفع بیکاری و رونق اقتصادی و صنعت توریسم آن کشورها نیز کمک شایانی خواهد کرد.
به گزارش ندای هرمزگان، به مناسبت ۲۰ خرداد و ارج نهادن به این صنعت پر افتخار کشور عزیزمان، سراغ یکی از اساتید نام آشنا و چیره دست این هنر، کارشناس صنایع دستی جناب آقای حسن ولی زاده خواهیم رفت که در ادامه این گفت و گو از نظر می گذرد.
نقش و اهمیت صنایع دستی در کشور ما چگونه است؟
صنایع دستی ایران یکی از سه قطب صنایع دستی جهان محسوب می شود. قدمت، غنا، زیبایی، بویژه تنوع صنایع دستی ایران، کشور را تبدیل به مهم ترین قطب این صنعت هنری در دنیا نموده است.
چین و هندوستان از دیگر کشورهای مطرح و با اهمیت حوزه صنایع دستی در جهان محسوب می شوند.
هندوستان بیشترین میزان تولید ، چین بالاترین کیفیت و ایران با بیشترین تنوع رشته، همگی در جایگاه برتر جهانی قرار دارند.
با توجه به وضعیت فعلی، افق صنایع دستی کشور را چگونه می بینید و آیا این خطر وجود دارد که در آینده به سرنوشت ثبت مشترک ساز عود یا بربط دچار شویم که با یکی از کشورهای همسایه مشترک شدیم ؟
بله کشورهای شایسته دیگری نیز در رقابت برای تصاحب این جایگاه ها در تلاش هستند. کشورهایی با پتانسیل بالای صنایع دستی چون ترکیه، پاکستان، تایلند، ژاپن، کامبوج، ویتنام و…
در خصوص چگونگی پیدایش روز جهانی صنایع دستی و اهمیت آن هم توضیحاتی بفرمائید؟
واژه صنایع دستی برخلاف تصور بسیاری، کلمه صنایع دستی یک اصطلاح جدید واژه ای است که بعد از انقلاب صنعتی در اروپا مطرح شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، تولیدات صنایع دستی و هنرهای سنتی، مورد توجه کشورهای پیشرفته و صنعتی قرار گرفت. گروهی که با صنعتی شدن جهان نگران نابودی صنایع دستی بودند و اعتقاد داشتند که تکنولوژی و صنعتی شدن به نابودی تولیدات دستی منجر خواهد شد.ارزانی ، سبکی و تولید فراوان کارخانه ای، موضوعی بود که دوستداران حفظ این میراث گرانبها را نگران کرده بود که تولیدات دستی را به نابودی می کشاند. لذا بفکر حمایت از تولیدکنندگان صنایع دستی و حفظ آثارشان شدند . بعد از تلاش های بسیار، حمایت از صنایع دستی زیر نظر یونسکو شکل قانونی گرفت و در ادامه این شورا از زیر مجموعه یونسکو خارج و بصورت شورایی مستقل تحت عنوان (شورای جهانی صنایع دستیWorld Crafts Council ) با عنوان اختصاریWCC بصورت مهم ترین متولی حمایت از صنایع دستی در جهان درآمد.
می خواهیم در خصوص شورای جهانی صنایع دستی واهدافش و اینکه بیشترین کشورهایی که تا کنون میزبان اجلاسیه های شورای صنایع دستی بوده اند، بدانیم؟
شورای جهانی صنایع دستی در حال حاضر سازمانی غیردولتی و غیرانتفاعی است. هدف اصلی شوای جهانی صنایع دستی، برپایی جنبش صنایع دستی برای ارائه آینده ای بهتر برای سازندگان یا تولیدکنندگان صنایع دستی در سراسر جهان است. این شورا در شهر نیویورک ایالات متحده آمریکا و در سال ۱۹۶۴ بنیانگذاری شد. ریاست نخستین دوره شورا بر عهده خانم آیلین آزبورن وب بود. این اجلاس در دانشگاه کلمبیا برگزار شد و در آن، پنجاه کشور مختلف دنیا شرکت کردند. به این ترتیب، بنای اولین ارگان ناظر بر صنایع دستی بشری پایهگذاری شد. جلسات دورهای شورای جهانی صنایع دستی به صورت چهار سال یکبار برگزار میشود. اما تا سال ۱۹۸۰ به صورت دو سال یک بار برگزار میشد. اروپا و آسیا تاکنون بیشترین میزبانی از اجلاسیههای این شورا را بر عهده داشتهاند. این شورا که در ابتدا با شمار محدودی از اعضا کار خود را آغاز کرد در ادامه و هماکنون ، ۹۰ کشور جهان را تحت پوشش دارد و دبیرخانه آن در شهر آمستردام کشور هلند است. کشور ایران، از سال ۱۳۴۷ شمسی از طریق سازمان صنایع دستی آنزمان کشور به عضویت این شورا درآمد و در مجمع آسیا و اقیانوسیه آن، مشغول به فعالیت شد. این شورا همچنین به گونه ای مشاوره ای با یونسکو در ارتباط است.
10 ژوئن (20خرداد) روز جهانی صنایع دستی
نخستین همایش جهانی صنایع دستی، در تاریخ ۱۰ ژوئن سال ۱۹۶۴ (۲۰ خرداد 1343)و با شرکت مسئولان برخی کشور ها، اساتید دانشگاه ها و هنرمندان و صنعتگرانی از اقصی نقاط دنیا (بیش از ۴۰ کشور جهان) در شهر نیویورک برگزار شد. در بیانیه ای که در پایان این همایش نگاشته شد، تاسیس شورایی به نام “شورای جهانی صنایع دستی” به عنوان یکی از نهادهای فعال وابسته به یونسکو به تصویب رسید. از آن زمان تاکنون، سالروز برگزاری این همایش را “روز جهانی صنایع دستی” می نامند. نام گذاری ۲۰ خرداد ماه به روز جهانی صنایع دستی بدین مناسبت و با هدف ارج نهادن و گرامیداشت آثار صنایع دستی و هنرمندانی است که خالصانه مال و جان خود را برای خلق این آثار ارزشمند صرف می کنند.
معمولا در این روز در بیشتر نقاط جهان نمایشگاه های صنایع دستی و همایش های شاد و متنوع با موضوع صنایع دستی برگزار می شود و از برگزیدگان صنایع دستی در حوزه های پژوهش، نوآوری و بازرگانی و غیره تقدیر می شود و آخرین دستاورد های این حوزه به علاقمندان معرفی می شود.
شکل گیری سازمان صنایع دستی
در سال 1342 توجه اداره کنندگان کشورمان به پیکر نیمه جان صنایع دستی جلب شد. حسنعلی منصور نخست وزیر وقت و از اعضای هییت موسسین فرهنگ ایران باستان با دعوت از محقیقین و علاقمندان به صنایع دستی و یاری خواستن از آنها در پی چاره اندیشی این مهم افتاد. آقای کریمی مینیاتوریست برجسته کشور به همراه خانم فرنگیس یگانگی از محقیقین علاقمند در این پروژه زحمات زیادی کشیدند. بعد از مسافرت و پژوهش های فراوان در سطح کشور برنامه ای جامع تهیه شد که اساسنامه اولیه سازمان صنایع دستی ایران را تشکیل داد. سازمان صنایع دستی در ادامه زیر نظر وزارت صنایع و معادن و در سال 1384 با ادغام با سازمان میراث فرهنگی کشور بصورت یکی از معاونت های این سازمان درآمد.
صنایع دستی در استان هرمزگان
استان هرمزگان با دارا بودن 13 رشته صنایع دستی از استان های فعال کشور در این بخش محسوب می شود. تنوع اقوام در کنار بومیان اصیل منطقه هرمزگان، جزایر مختلف، همسایگی با 4 استان همچنین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس ، مهاجر پذیر بودن ، هزارکیلومتر مرز آبی این استان را تبدیل منطقه ای توریستی با تنوع فرهنگ هنر همچنین تنوع تولیدات دستی و خانگی نموده است . صنایع دستی هرمزگان تاکنون 43 نشان ملی کشوری ، 3 نشان بین المللی یونسکو(مهر اصالت) را نیز از آن خود کند.
حال و روز صنایع دستی امروز کشور چطور است؟
معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی کشور، در حال حاضر بعنوان متولی اصلی صنایع دستی کشور، علی رغم فعالیت و تلاش های ارزشمندی که انجام می دهد، سالهاست که تبدیل به یک نهاد اداری صرف شده است که با اهداف اولیه شکل گیری سازمان صنایع دستی فاصله بسیاری دارد. فعالیت های پژوهشی و بهره مندی از تحقیقات میدانی در این معاونت ، تقریبا به موضوعی فرمایشی تبدیل شده است. عمده فعالیت های این معاونت به صدور کارت شناسایی ، اعطا تسهیلات و برگزاری نمایشگاه ختم می شود که در عین مفید بودن، ناکافی و فعالیتی زیربنایی محسوب نمی شود. امید است با تغییر قوانین و نگرش و ساختاری جدید ، اهداف این معاونت از وضعیت اداری فعلی خارج و در جهت ماهیتی پژوهش محور و کاربردی تغییرکند تا در آینده ای نه چندان دور، همچون گذشته شاهد رشد و اعتلا آن در سطح کشور، همچنین رقابت پذیری و فروغ دوباره صنایع دستی کشورمان در عرصه جهانی باشیم. به امید آنروز
گفتنی است؛ حسن ولی زاده – کارشناس صنایع دستی، شخصیتی که برای اولین بار رشته صنایع دستی در دانشگاه و مراکز علمی هرمزگان بنا نهاد و تلاشهای بی وقفه وی در حمایت از صنعتگران صنایع دستی در دوران صدارتش در کسوت کارشناس صنایع دستی هرمزگان موجب شد به عنوان چهره ای ماندگار در اذهان مردم هرمزگان باقی بماند.
لازم به ذکر است، طرح و پیشنهاد و پیگیری در ساخت ساختمان اداری – آموزشی – نمایشگاهی صنایع دستی در فلکه صادقیه شهر بندرعباس، علمی کردن آموزش های صنایع دستی در استان هرمزگان در سال ۱۳۸۲، تجهیز همه مراکز آموزش صنایع دستی استان به کتابخانه ۱۳۸۳، پیشنهاد ، پیگیری و تاسیس رشته کارشناسی صنایع دستی در دانشگاه هرمزگان۱۳۸۳ و ۱۳۸۴، راه اندازی آموزش علمی تراش صدف با حضور اساتید مجرب و انتخاب شهر بندرعباس بعنوان پایلوت تراش صدف مروارید ساز در کشور، انجام چندین پژوهش در حوزه صنایع دستی هرمزگان و چاپ آن که در حال حاضر مرجع بسیاری از دانشجویان، محققین و پژوهشگران است، از از دیگر اقدامات استاد ولی زاده در هرمزگان می باشد.