ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی
از این باد اَر مدد خواهی چراغ دل برافروزی
زينب نورالديني
در تاریخ شمسی، اولین روز فررودین را شروع عید نوروز می‌خوانند. نوروز با عبور خورشید از صفحه استوای زمین و حرکت آن به شمال آسمان شروع می‌شود. این لحظه شروع را لحظه نخست برج حمل می‌گویند. طبق بررسی تاریخی وفرهنگی عید نوروز، دانشگاه علم وصنعت ایران؛
در تقویم هجری خورشیدی، نوروز را با «هرمز روز» یا روز «اورمزد» در ماه فروردین برابر می‌دانند.
واژه نوروز ترکیب یافته از دو واژه نو و روز است که در فرهنگ ما به معنی تازه ، جدید، ضد کهنگی قدیم است و مفهوم نوروز در برداشتی ابتدایی و سطحی، به معنای فرارسیدن روز نو است، در بررسی عمیق تر، عید نوروز حامل فرهنگ کهن و دیرینه، با هنجارها و آموزه هایی است که اندیشه و رفتار ما را شکل می دهد و موجب قوام هویت ملی ما می شود. نوروز، نماد تغییر و تحول است که در آن طبیعت دوباره جان می گیرد و لطافت و سبزی جایگزین فصل سرد زمستان می شود. این، پندی آشکار برای انسان است تا با ایجاد تحول اخلاقی و شخصیتی در خود، بتواند از توانمندی ها و ظرفیت های وجودی خویش بهره برد و به خودشکوفایی برسد.
مهم ترین احساس و ندای نوروز، آغاز و شروعی تازه است. هر سال به واسطه چرخه طبیعت، این پیام به ما می رسد که با نوروز، آغازی دوباره اتفاق می افتد؛ گذشته با تلخ و شیرینش دیگر باز نخواهد گشت . نوروز، سکو پرشی به هوایی تازه و تحولی نو در درون و برون انسان است. سالی که خواه شاد می آید و میمون گاه غم می آورد و اندوه بار.
نوروز آموزه هایی دارد که هر نسل آن را به نسل بعد منتقل می کند و همین موجب پایداری آن شده است. بی گمان آگاهی دادن درباره آموزه های عید نوروز و تبیین آن، از عواملی است که در ترویج و تقویت این فرهنگ سهم دارد و موجب ارتقای تربیت فردی و اجتماعی می شود. نوروز یک عید باستانی آریایی است. عیدی که همه ما بدون در‌نظر‌گرفتن دین یا قومیت، آن را جشن می‌گیریم.
در جهت تکمیل اطلاعاتمون سراغ حسن ولی زاده کارشناس میراث فرهنگی-صنایع دستی و گردشگری می ریم و نظرش را جویا میشیم :
با بررسی‌های مختلف چنین نتیجه گرفته شده که سومریان عامل راهیابی جشن نوروز و مهرگان به منطقه بین‌النهرین بودند. در فرهنگ ایرانی، اعیاد مختلفی وجود دارند. در ایران باستان، هر روز نامی منحصر به خود داشت همچنین برای هر ماه نیز نامی خاصی برمی‌گزیدند. از‌این‌رو اعیاد خاصی با نام‌های آبانگان، تیرگان، مردادگان یا مهرگان در هر ماه برگزار می‌شد. « ویکی‌پدیا، دانشنامه ی زاد»
با در نظر‌گرفتن همه این مسائل، نوروز را نمی‌توان یک عید مذهبی دانست و باید قدمت آن را به دوران پیش از اسلام نسبت داد. عید نوروز یک عید باستانی و ملی است عیدی که در کشورهای فارسی‌زبان دیگر نیز رواج دارد. تا امروز شاید تاریخ دقیقی از به‌وجود‌آمدن عید نوروز در دسترس نباشد؛ اما حداقل می‌توان گفت که این عید به پیش از اسلام تعلق دارد.
شاید شما نیز داستان‌هایی درباره کوروش کبیر و برگزاری عید نوروز شنیده باشید.
در تاریخچه نوروز، کوروش نخستین پادشاهی بود که این عید را به رسمیت شناخت. او این روز را عید ملی اعلام کرد. به گفته وی ؛طبق روایات تاریخی ،شخص کوروش در این روز، بسیاری از مجرمان را عفو کرد و به بسیاری از نظامیان ترفیع درجه داد. وی در اقدامی شخصی، کاخ خود را پاک‌سازی کرد تا رسم خانه‌تکانی و پاک‌سازی خانه‌ها آغاز شود. بر اساس روایات تاریخی، کوروش برای اولین بار در سال 538 پیش از میلاد مسیح این عید را به رسمیت شناخت.
البته برخی از مورخان بر این باور هستند که کوروش هنگام فتح بابل، شاهد برگزاری عید نوروز در آن شهر بود. با وجود این، در تاریخ ایران کوروش اولین فردی بود که این عید را به رسمیت شناخت. نه‌تنها در طول حکومت هخامنشیان، بلکه در دوران ساسانیان و اشکانیان نیز این عید باشکوه برگزار می‌شد. حتی در آن دوران، عید نوروز را به دو بخش نوروز کوچک و نوروز بزرگ تقسیم می‌کردند.
در دوران ساسانی و اشکانی، اصطلاح نوروز کوچک و بزرگ به وجود آمد. بر اساس روایات تاریخی، نوروز دو بخش داشت ، نوروز کوچک یا همان نوروز عامه، از اول فروردین آغاز می‌شد این بخش نوروز تا پنجم فروردین‌ماه ادامه می‌یافت. در این پنج روز، تمام مردم، اعم از سپاهیان، رعیت، کشاورزان و غیره به حضور شاه می‌رفتند. آن‌ها با شاه درد ودل می‌کردند و مشکلات خود را با او در میان می‌گذاشتند.
سپس از روز ششم، نوروز بزرگ یا خاصه آغاز می‌شد. از روز ششم، پادشاه موظف بود تا خواسته‌های مردم را اجابت کند. این یعنی در طی پنج روز مردم خواسته‌های خود را اعلام می‌کردند و سپس شاه آن‌ها را برآورده می‌کرد.
بر اساس روایات تاریخی، در روز ششم فروردین ماه یا همان خرداد روز بود که جمشید بر تخت شاهی نشست. او در چنین روزی به افراد دربار خود این رسم را آموخت و از آن‌ها خواست تا پس از وی نیز این رسم را ادامه دهند. «شاعران و نویسندگان مشهوری همچون ابوالقاسم فردوسی، ابوریحان بیرونی و طبری نیز جمشید را بنیان‌گذار اصلی نوروز می‌دانند».(فتاحی ، محمد، نگاهی به فلسفه عید نوروز در ایران)
در راستای شناخت هر عمیق تر میراث نوروز و برگزاری هرچه باشکوه‌تر این آیین باستانی هویتی تلاش کنیم و به فرزندانمان حفظ ارزش های این سنت ملی را بیاموزیم و اجازه ندهیم جشن‌ها و مراسم های غیر ایرانی دیگر مناطق(علی رغم ارزش و اصالت هایشان)، مراسم عید نوروز ما را تحت الشاع قرار دهد.
