ندای هرمزگان – مهدی میرآبی
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قدمتی دیرینه دارد. و از روز چهارشنبه یعنی ۱۷ اردیبهشت (مطابق هر سال) وارد سی و ششمین سال برگزای‌اش شده است. در همه‌ی این سال‌ها فراز و فرودهایی داشته. کاستی‌هایی در نوع مدیریت، انتقادهایی از جایگاه غرفه‌داران، کیفیت پایین چاپ ناشرهای دولتی، غیبت ناشران مطرح، ممنوعیت آثار برخی نویسندگان، سانسور و عدم مجوز به برخی آثار و… سطح کیفی نمایشگاه را در طول این سال‌ها متلاطم کرده است. اما با همه‌ی این انتقادها از این رویداد فرهنگی چه در شرایط خوب و بد اقتصادی نسبتاً استقبال گرمی به عمل آمده و امسال هم امیدواریم مردم استقبال پرشوری نشان دهند.
یادمان نرود که سال‌های اول، نمایشگاه کتاب در اتوبان چمران برگزار می‌شد و پس از آن تا چون امروز در مصلیِ تهران این رویداد فرهنگی پذیرای مردم است.
آشنایی با چاپ آثار جدید، و در دسترس بودن آثارِ متنوع، ملاقات با مدیران و عوامل نشر، شعرخوانی، سخنرانی، ملاقات با نویسندگان بنام، تخفیف کتاب و حضور ناشران بین‌المللی از مزایای نمایشگاه کتاب است که ارزش سالی یکبار دید‌وبازدید را دارد. حتی اگر قرار است هدیه‌ای به دوستان و اطرافیان تقدیم کنیم، نمایشگاه فرصت خوبی برای تهیه هدیه مناسب است که تخفیف هم شاملش می‌شود.
از میان خیل صدها غرفه‌دار و ناشر، طبیعی است که نمی‌شود همه‌ی آن‌ها را معرفی کرد. این یادداشت هم در وهله اول (همانطور که در بالا ذکر نمودم) به قصد اطلاع رسانی از نمایشگاه کتاب و مزایای آن به نگارش درآورده‌ام نه معرفی ناشرها. اما جهت تکمیل یادداشت بد نیست به آثار چند ناشر قدیمی، قوی، متوسط، نوپا و همین‌طور تأثیرگذار که آثارشان را در نمایشگاه کتاب عرضه می‌کنند بپردازیم.
از باسابقه‌ها شروع می‌کنیم. نشر چشمه، که با همه‌ی ناشرهای وابسته و زیرمجموعه‌اش هر ساله حضور و نقشی پرقدرت در نمایشگاه ایفا می‌کند. از تازه‌های نشر چشمه که برای نمایشگاه آماده شده‌اند می‌توان به «اعتراف باز» اثر شهلا زرلکی اشاره کرد و همین‌طور رمان «دخمه» نوشته اولدوز طوفانی. رمان «گوگرد» اثر عطیه عطارزاده کتاب دیگری است که از این نشر در نمایشگاه عرضه می‌شود. «سینگورینگ» علی خدایی که عده‌ای مدعی‌اند بهترین مجموعه داستان کوتاه وی است هم مهمان نمایشگاه امسال است. نشر چشمه گرچه چند سالی است در حوزه ادبیات داستانی دیگر پذیرش اثر ندارد اما همواره معرف نسل جدید داستان نویسان ایران بوده است.
مؤسسه‌ی نیلوفر هم از آن دست ناشرهایی است که در حوزه ادبیات تأثیر غیرقابل انکاری دارد. وجه متمایز نیلوفر، انتشار آثاری در حوزه نقد ادبی است که کتاب‌های تألیفی و ترجمه دسته‌اولی را از سوی نامدارانی نظیر برایان مک هِیل، لیندا هاچن، دیوید لاج و سایر نظریه پردازان برجسته با ترجمه‌ی روان و خوانا چاپ و روانه بازار کرده است. در سال‌های اخیر چاپ آثار «نجیب محفوظ» با رضایت و اقبال مخاطبان همراه بوده و آن‌ها از این نویسنده‌ی چیره دست و پرآوازه چند رمان خواندنی برای رونمایی دارند. «گرمای عقل» که حاصل گفت‌وگوی دو روشنفکر آلمانی است. مرد سوم (با موضوع داستان و فیلمنامه) اثر گراهام گرین. «جستارهایی در باب عشق» اثر آلن دوباتن، دیگر کتاب‌های نشر نیلوفر هستند.
نام انتشارات روزگار که به میان می‌آید ذهن مخاطب به سوی نویسنده برجسته و ممتاز یعنی استیون کینگ می‌رود. نشر روزگار آثار زیادی از استیون کینگ منتشر نموده و شاید بتوان گفت ناشر رسمی آثار آقای کینگ است. از آنجا که مدیر نشر روزگار (محمد عزیزی) خود شاعر و محقق در این حوزه است. در گزینش، انتخاب و بررسی آثار شاعرانِ قرون گذشته و معاصر کوشیده و گلچینی از ناب‌ترین اشعار آن‌ها را به‌صورت مجزا در هر کتاب گردآوری نموده است. این مجموعه برای شعر دوستان و شاعران جوان با اقبال روبرو بوده. نشر روزگار همراه با روزگار نو که زیرشاخه آن محسوب می‌شود. قرار است در نمایشگاه از رمان قدیمی «ملت عشق» اثر اِلیف شافاک که در ترکیه بیش از ۵۰۰ بار تجدید چاپ شده رونمایی کند. «پنج نفری که در بهشت ملاقات می‌کنید.» اثر نویسنده معروف مچ آلبوم. «دشت شوریده» اثر کامبیز حضرتی. «اینکه می‌وزد باد نیست» از توران صادقی، کتاب‌های دیگر این نشر برای نمایشگاه هستند.
حتماً می‌دانیم که ایران معاهده برن را امضاء نکرده. بر همین اساس بسیاری از ناشران کشور، بدون کسب اجازه و پرداخت حق انحصاری به ناشران و نویسندگان خارجی، از امتیاز ترجمه کتاب‌هایشان استفاده می‌کنند. با این حال انتشارات افق از معدود ناشرهایی است که قانون کپی‌رایت را رعایت کرده و حق انحصاری آن‌ها را پرداخت می‌کند. رفتار حرفه‌ای این نشر قابل ستایش است.
افق در کنار انتشار کتاب در حوزه بزرگ‌سال، به ادبیات کودک و نوجوان هم اهمیت زیادی قائل است. در نمایشگاه امسال، این مؤسسه با ۷۵ عنوان کتابِ جدید حضور دارد. این کتاب‌ها عموماً برای گروه سنی خردسال، کودک، نوجوان و جوان‌اند.
مجموعه‌ی «آن شرلی» نوشته‌ی لوسی ماد مونتگمری از مجموعه‌های جدید ادبیات کلاسیک نشر افق است که با ترجمه‌ی آرزو احمی و ملیکا خوش‌نژاد در نمایشگاه حضور دارد.
«نفرین شکن» اثر فرنسیس هاردینگ، رمانی در ژانر فانتزی سیاه است. «گردو شکن» از رمان‌های کلاسیکی است که با تصویرگری‌های روبرتو اینوچنتی و ترجمه‌ی مهدی غبرائی برای نمایشگاه کتاب آماده شده‌اند.
و در آخر باید از نشر «مانِ کتاب» گفت. نشری که تقریباً نوپاست و عمر درازی ندارد اما جای بسیاری از ناشران باسابقه و معتبر گذشته را که در ادامه نتوانستند روند حرفه‌ای‌شان را حفظ نمایند، در همین فرصت محدود گرفته است. در آثار چاپ شده‌ی مان کتاب، سلیقه‌ی ذوقی و هنری دیده می‌شود. از موضوع کتاب و طراحی جلد و صفحه آرایی گرفته تا انتخاب چاپخانه گویا برای این مؤسسه به یک میزان اهمیت دارد. تیم پخته و کارآمدی حول آن می‌چرخند. مترجمین جوان و حرفه‌ای و همین‌طور ویراستاران ادبیِ خوش‌نام با مؤسسه همکاری دارند.
اگر قرار باشد بسیاری از ناشران، آثار تألیفیِ داستان نویسان نسل جوان را پس بزنند و به آثار ترجمه اقبال نشان دهند. کیفیت آن کتاب‌ها باید در حدواندازه‌های «رؤیا قاپ» اثر جمیل کاووکچوو باشد. که نه تنها مخاطب بلکه منتقد و نویسنده‌ی ایرانی آن را تحسین کند. تفاوت‌ها اینگونه باید حس شود. (این مجموعه داستان را در آینده مورد تحلیل و بررسی قرار خواهم
داد.)
مان کتاب که به‌صورت مجازی در نمایشگاه حضور دارد با کتاب‌های «شاهرخ مِسکوب» نوشته‌ی علی بزرگیان. «مرگ در پاریس» نوشته‌ی ناصر پاکدامن، که شرح حالی است از ماه‌های آخر زندگی صادق هدایت. «آمریکا دیده» «تابستان با پروست» که مجموعه جستار است به استقبال اهل کتاب می‌رود.
