ساحل عطایی
مصاحبه تحلیلی با حیدر احمد پژوهشگر و فعال اجتماعی
شرق استان درآمایش سرزمین کشور مُهر محرومیت خورده است و منطقه شرق شهرستان جاسک نیز به مراتب محرومیت آن آشکار است و هرقدر در این منطقه سرمایه گذاری زیر بنایی شود، در ایجاد تغییرات روبنایی وتغییر شرایط زندگی ساکنان آن نقش اساسی خواهد داشت. منطقه جگین بالاد نیز یکی از این مناطق عقب افتاده است که هراز چندگاهی محرومیت آن در رسانه های حتی کشوری نیز سر برون می زند.این منطقه که نامش را از رودخانه همیشه جاری جگین گرفته است ،در زبان محلی جگین بالاد نامیده می شود.
رودخانه جگین در45 کیلومتری شرق بندر جاسک، دومنطقه عمده و مهم این شهرستان را ازهمدیگر جدا می کند، مناطقی که همیشه در گذر زمان برحوزه حوادث تاریخی و اقتصادی و جغرافیائی مکران غربی وشرق جاسک، تاثیرات غیرقابل انکاری داشته اند. مناطق مذکور در زبان محلی بانام جگین بالاد و جگین جَهلا معروف هستند.
این حوزه بالادست و پائین دست رودخانه جگین، (در شمال وجنوب)، مشتمل برآبادی های پراکنده ای است که با ابهت تمام؛ نمایی از ساختارتحمل همزیستی اقلیمی، همنوائی اجتماعی وفرهنگی و توانائی باوقایع و حوادث طبیعی و تاریخی مردم این مناطق است. ودراین میان جگینِ بالاد، (جگین بالا)، درشمال وبالادست این رودخانهِ ی گاه خروشان و غیرقابل پیش بینی، استثنائی است برقاعده یک شیوه زندگی کوچ نشینی درآن نواحی و مشتمل بر چند پارچه آبادی پراکنده با مردمی اصیل ازقوم بلوچ شرق شهرستان پهناور جاسک، دامدارانی پرتلاش وزحمتکش که قرن ها برقناعت زیسته اند وامروزه ناخواسته سرگشته وسرگردان عادات گذشته خویش وهمنوائی با پدیده های امروزین جامعه ما هستند.
برابرتقسیمات کشوری، جگینِ بالا،عبارت از چند پارچه آبادی واز توابع بخش مرکزی شهرستان جاسک دراستان هرمزگان. این آبادی های نسبتا پراکنده، ظاهرا جزء دهستان گابریگ به شمارمی روند. ومطابق با آخرین سرشماری ها، بین 700تا 750 نفر جمعیت دارد که شامل مردم روستاهای : حصار،هنگه ای سُنت، کیائی، واجهی قبر، زِبر،علی مرجاه (علی مرگ جاه)، دُزیدف، گزرک، نَریگی، نودینی، بَدی، کرخانی، وکش بدنگ بامرکزیت روستای زِبر هستند که این روستا درنزدیکی واجَهِی کَور( رودخانه آغا) درمرکزآبادی های دیگر واقع شده است وفاصله آن تامرکزشهرستان جاسک حدودا شصت کیلومتر می باشد.
حیدرحیدری نژاد ( حیدراحمد ) نویسنده وپژوهشگر و فعال رسانه یی از همین تبار و ساکن جاسک ، اخیرا پژوهش میدانی اثر دیگری تحت عنوان « مهاجرت اقوام به جاشک و بَنگلُا ن» را آغاز نموده است. باعنایت به استقبال کم سابقه ایی که از آثارگرانسنگ این محقق حوزه مکران وهرمزگان شده است برآن شدیم تا گفت وشنودی درباره یکی از بخش های کتاب دردست تالیف ایشان، با وی داشته باشیم.
استاد حیدراحمد با سپاس از وقتی که به رونامه ندای هرمزگان دادید، در ابتدا اگر ممکن هست در رابطه با وجه تسمیه جگین بالاد در تحقیات خود بگویید.
آبادی های حاشیه غربی رودخانه جگین ازروستاهای بالادست و پائین دست این رودخانه تشکیل شده اند، که بالادستی ها ازهنگه ای سنت و کیائی آغاز و به دیگر روستاهای یادشده منتهی می شود. به همین دلیل به مجموعه روستاهای بالادستی رودخانه مذکور، جگین بالا گفته می شود. آبادی های جگین بالا ازجنوب حاشیه غربی رودخانه جگین به شمال و در امتداد آن کشیده شده اند.
در تحقیاتی که انجام داده اید، مردم جگین بالا با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
متاسفانه این مردم بامشکلات ومحرومیت های عدیده ای دست بگریبان هستند که ازجمله آنها ومهمتراز همه،جاده وراه دسترسی به این منطقه است.
جگین بالا و منطقه پَرکوه و گافر، جزء مناطق کوهستانی حوزه رود خانه جُمُک و جگین می باشند که درهنگام وقوع بلایای طبیعی از جمله سیل، مردم آن مناطق را گرفتار و درمانده می کند. سند آن گزارشی است از شبستان ، رسانه حوزه فرهنگ و اندیشه؛ که نشان می دهد درتاریخ 26 دیماه 1398، پس از گذشت ۷ روز از آغاز بارندگی های سیل آسا و طغیان رودخانه ها و وقوع سیل در شرق هرمزگان، دو منطقه کوهستانی جاسک شامل جگین بالا و پرکوه بعد از گذشت هفت روز از وقوع سیل، هیچ امدادگر و کمک رسانی بدلیل نبودن جاده مناسب، نتوانسته به منطقه بروند و به مردم که درمحاصره سیل قرارگرفته بودند، کمک کنند. به همین دلیل یکی از درخواست های اساسی و حیاتی مردم ساکن در این آبادی ها، ساخت جاده مناسبی است در غرب جگین و در امتداد این رودخانه که راه دستیابی آنان را آسان نماید واهالی منطقه نیز بتوانند برای آبادانی و توسعه منطقه خود از آن بهره مند شوند. سر و سامان دادن به جاده جگین بالا، موجبات خیر و برکت فراوان برای اهالی منطقه خواهد شد که از جمله آن ها، دستیابی آسان تر جوانان به مدارس عالی و دانشگاه های شهرستان جاسک، توسعه صنعت کشاورزی ودامپروری (که جزومشاغل عمده و اصلی مردم منطقه می باشد)، دستیابی به فوریت های پزشکی و درمانی. جلوگیری ازاعمال مجرمانه ای چون قاچاق موادمخدر و موجب ایجاد انگیزه کار و تلاش در بین روستائیان این منطقه خواهد بود. ساخت این جاده ضمنا می تواند جگین بالا را به سد جگین و از آن طریق به منطقه بشاگرد و از جنوب به جاده شرق و مرکز شهرستان متصل نماید.
خود شما در زمینه گردشگری فعال هستید، در خصوص امکان جذب گردشگر در منطقه توضیحاتی دهید.
اجازه دهید من هر کدام از جاذبه ها را بصورت مجزا توضیح دهم که قابلیت جذب گردشگر دارند.
1- بشارهای چکنده.
این منطقه از شرق جاسک دارای جاذبه های گردشگری قابل اعتنائی است بدین ترتیب که درمنطقه کوهستانی جگین بالا تعدادی آبشارچکنده و چشمه سار(آبسار)، وجود دارد که معروفترین آنها چشمه کَلَّمی (نیزار) و دیگری چشمه هفت رنگ می باشد که ازجاذبه های گردشگری گمنام و فراموش شده این ناحیه به شمارمی آیند.
2- واجَهِی قَبر
واجهی قبردرباورمردم منطقه، قدمگاه منسوب به حضرت علی (ع) می باشد که زیارتگاه
بسیاری ازمردم آبادی های جگین بالا به شمارمی آید ودربعضی ازایام هفته مثل دوشنبه ها، پنجشنبه ها و جمعه ها محل توسل مردم با مولای متقیان علی (ع) می باشد.
3- کوچ عشایر
درفصل پائیزعشایرمنطقه همراه با دام های خود به سمت کوهستان ریمان حرکت نموده ودرفصل هامین یاتابستان این کوچ به سمت پائین دست، جریان پیدا می کند. تماشای این سفر دامداران منطقه می تواند درجذب گردشگر و توسعه این صنعت نیز تاثیرگزارباشد.
اشاره ای هم به موانع توسعه بخش کشاورزی منطقه هم داشته باشید.
عدم انگیزه مردم منطقه به توسعه کشاورزی و دامداری وفعالیت دراین زمینه به دلایل زیرمی باشد.
الف- اختلاف باسازمان منابع طبیعی برسرمالکیت زمین های منطقه که علیرغم وجود مستثنیات وقدمت آثارِکاروفعالیت وکشت براین زمین ها، سازمان مذکورزمین مردم را ملی اعلام نموده است.
ب- عدم احرازمالکیت برزمین ازسوی منابع طبیعی برای صاحبان اصلی آنها درمنطقه.
ج- مشکل تهیه سوخت بدلیل نداشتن مجوزچاه ازسوی آب منطقه ای
د- ارتباط ناکارآمد خط تلفن واینترنت برای تامین ارتباط آسان مردم منطقه باجوامع متمدن شهری.
معمولا در هر منطقه ای به دلایل مختلف مطالباتی از سوی جامعه محلی مطرح می شود و شما که هم اهل همین منطقه و هم مطالعاتی در این زمینه داشته اید، مهمترین مطالبات این منطقه را چه می دانید؟
درخواست تغییرنام جگین بالا به علی مرجاه (علی مرگ جاه)؛ اخیرا مردم جگین بالا درخواستی مبنی بر تغییر نام این منطقه را مطرح نموده اند و برای این درخواست دلایلی نیز دارند که مختصری ازآن به این شرح است:
از روستای حصار به سمت پائین و جنوب به جهلا یا جگینِ پائین معروف است و از این نقطه به بالا و شمال، به جگینِ بالا شهرت دارد که در اثر این نام گذاری ها، اغلب مردم و مراجعین به منطقه دچار سردرگمی می شوند.
علت این سردرگمی در چیست؟
این موضوع پیشینه تاریخی دارد. با عنایت به بررسی ها و تحقیقات میدانی ، حدود 250 سال پیش، افرادی به نام های علی، طاهر و محراب به همراه خانواده فرزندان خود (جمعا 7 خانوار) از مناطق فنوج در استان سیستان و بلوچستان به دلیل اختلاف با سایر اقوام آن ناحیه، به طرف کوههای ریمان ( مناطق کوهستانی مشترک با سیستان و بلوچستان – کرمان – هرمزگان ) مهاجرت و در منطقه ای که بنام جگین بالا( نام منطقه است که در حال حاضر مشتمل برچند روستای ذکرشده دربالا
می باشد) شناخته می شود، سکنا گزیده و ضمن همنوائی با اهالی بومی محل، وصلت هائی با آن ها انجام گرفته و به تدریج شروع به کشت و زرع نموده اند . اما به دلیل کمبود آب این خانواده ها دوباره مجبور به مهاجرت دوم شده و به محل فعلی عزیمت ودرآنجا سکنا گزیده اند. با توجه به وجود رودخانه های محلی مخصوصا رودخانه جگین و داشتن زمین های حاصلخیز، به کشت و زرع مشغول شده و نام محلی که در آن سکونت گزیده اند را به احترام بزرگ خاندان خود علی مرجاه ( علی مرگ جاه ، محل مرگ علی: بزرگ خاندان )
نامیدند . این مهاجرت دوم را بین 50 الی 60 سال قبل تخمین می زنند. بدین ترتیب، تشکیل روستاهای جگین بالا دارای یک پیشینه مشخص تاریخی
می باشد. این هجرت موجبات تشویق مردم ساکن درکوهپایه های اطراف را فراهم آورده و از آن پس بسیاری ازآنان، زندگی در ارتفاعات و کوهستان خشن را رها کرده و به کوچ پی درپی خود پایان داده و به این سمت روی آورده اند تا آبادی های متعدد جگینِ بالا را بنیان بگذارند. به دنبال این مهاجرت ها، کشاورزی ودامپروری درمنطقه رواج پیداکرده وجگین بالا، شکل امروزین به خود گرفته
است.
حال ساکنین این مناطق، برای بزرگداشت شخصیت بزرگ علی مرجاه، تقاضای تغییرنام منطقه ازجگین بالا به علی مرجاه را به مسئولین شهرستان تسلیم نموده اند؛ اما اولویت اول آنان رفع محرومیت این مناطق محروم می باشد.
باید یاد آور شد که مردم منطقه شرق جاسک به جایگاه بزرگان خود احترام ویژه ای قائل هستند و مقام آنان را ارج می نهند و همیشه از آنها حرف شنوی دارند، تا آنجاکه به این بزرگان رئیس خطاب می کنند و مشکلاتشان را ابتدا با آنها در میان می گذارند و از آنها برای حل مشکل خود کمک و یاری می طلبند.
جای بسی تامل است که گفته می شود بسیاری ازمردم این منطقه فاقد ابتدائی ترین برگ شناسائی یعنی شناسنامه هستند وچه بسیارازدختران و پسرانی که با وجود دارا بودن استعداد وتوانائی، سبدلیل نداشتن شناسنامه ، ازتحصیل و دیگر مزایای آن محروم بمانند.
متاسفانه علیرغم قرارگرقتن منطقه مذکور درامتداد رودخانه همیشه جاری معروف شرق یعنی رودخانه جگین، هنوز زنان و کودکان ساکن در این روستاها از آب شرب بهداشتی برخوردار نیستند و گالن های آب را بردوش ناتوان خود حمل می نمایند وبدینوسیله شدت فقرومحرومیت خود را به نمایش می گذارند.
سخن پایانی شما؟
«جگین بالادرشرق جاسک به لحاظ دارابودن اراضی مرغوب و قابل کشت وداشتن زمینه برای دامپروری صنعتی، یک استثنا می باشد. چنانچه اراده ای برآید و ازکشاورزان و دامپروران این ناحیه حمایت شود، به سرعت شاهد شکوفائی این منطقه تا کوهپایه های گافرو پارمُنت و ریمان خواهیم شد و چهره کریه فقر و بیماری و بی سوادی ازمنطقه غنی جگین بالا، رخت برخواهدبست».
