دکتر صمیم ارزانی – فعال اقتصادی
استان هرمزگان، با تابستان های داغ و شرجی که دمای هوا گاه از مرز ۴۰ درجه سانتیگراد هم می گذرد، سال هاست با چالش گرمای طاقت فرسا دست و پنجه نرم می کند و امروز که گرمایش جهانی نفس های داغ اش را به صورت زمین نزدیک کرده، این مشکل برای مردم جنوب ایران بیش از پیش حس می شود؛ اما شاید جالب باشد بدانیم شهری مثل دبی که در دل بیابان های داغ قد علم کرده، چگونه توانسته با همین گرما کنار بیاید و حتی از آن فرصتی برای پیشرفت بسازد.
داستانِ تبدیل تهدید به فرصت در دبی، می تواند برای هرمزگان نیز الهامبخش باشد.
در نگاه اول، شاید فکر کنیم دبی با آن آسمان خراش های براق و پروژه های عجیب و غریب اش، دنیایی جدا از جزیره های آرام هرمزگان است. اما واقعیت این است که هر دو منطقه در یک اقلیم سخت نفس می کشند: آفتاب سوزان، رطوبت بالا و کمبود منابع آب.
دبی اما به جای تسلیم شدن، با نوآوری های جالب توجهی، این شرایط را مدیریت کرده است. مثلاً ساختمان های این شهر دیگر مثل گذشته گرما را به دام نمی اندازند. آن ها از مصالح خاصی استفاده می کنند که نور خورشید را منعکس می سازد، طوری که دیوارها داغ نمی شوند. بعضی از برج ها حتی بادگیرهای مدرنی دارند که هوای خنک را به داخل هدایت می کند؛ چیزی شبیه به همان بادگیرهای قدیمی که در خانه های سنتی هرمزگان دیده می شود.
اما دبی فقط به ساختمان ها بسنده نکرده است و در خیابان های این شهر، سایه بان های هوشمندی وجود دارد که مثل گلبرگ های یک گل، با حرکت خورشید باز و بسته می شوند تا عابران همیشه در سایه قدم بزنند. آن ها حتی آسفالت خیابان ها را عوض کرده اند و به جای آسفالت های تیره که گرما را جذب می کنند، از مواد روشن تری استفاده کرده اند که تا ۱۵درصد از گرمای سطح خیابان می کاهد.
تصور کنید اگر چنین طرحی در بازار پرجنب وجوش بندرعباس یا پیاده روهای ساحلی قشم اجرا شود، چقدر می تواند حال وهوای مردم را عوض کند.
یکی دیگر از فوت وفن های دبی، بازی با آب و گیاه است. در دل بیابان های خشک، پارک هایی ساخته اند که درختان نخل بلند، سایه بان طبیعی ایجاد می کنند و دریاچه های مصنوعی کوچک، با تبخیر آب، هوای اطراف را خنک نگه می دارند. آن ها حتی دیوارهای برخی ساختمان ها را کاملاً با گیاهان پوشانده اند؛ مثل یک پرده سبز زنده که هم زیباست و هم مثل کولر طبیعی عمل می کند. برای هرمزگان که گیاهان شورپسند بومی اش می تواند در خاک شور هم رشد کند، این ایده ها حکم گنج را دارد. می توان نزدیک سواحل، نوار سبزی از گیاهان بومی کاشت تا هم از پیشروی شن های داغ جلوگیری کند، هم هوای منطقه را مطبوع تر سازد.
حتی در زمینه انرژی هم دبی درس های زیادی دارد. این شهر که روزی کاملاً به سوخت های فسیلی وابسته بود، حالا بزرگترین نیروگاه خورشیدی منطقه را دارد. پنل های خورشیدی روی پشت بام ها، هم برق تولید می کنند و هم مثل کلاهی بزرگ، ساختمان ها را از تابش مستقیم آفتاب حفظ می کنند. برای هرمزگان که آفتاب اش گنجی دست نخورده است، سرمایه گذاری روی چنین فناوری هایی می تواند هم مشکل برق را حل کند، هم هزینه های سرسام آور کولرهای گازی را کاهش دهد.
البته نباید فراموش کنیم که دبی پول زیادی خرج این پروژه ها کرده، اما هرمزگان هم می تواند با خلاقیت، راه های کم هزینه تری پیدا کند. مثلاً استفاده از مه پاش های خورشیدی در بازارهای شلوغ، احیای قنات های قدیمی برای آبیاری فضای سبز، یا حتی تشویق مردم به ساخت خانه های گنبدی که به طور طبیعی خنک می مانند. نکته مهم این جاست که نباید منتظر معجزه باشیم؛ همانطور که دبی یکشبه ساخته نشد؛ هرمزگان هم با گام های کوچک اما پیوسته می تواند به سمت شهری پایدار حرکت کند.
آخر سر، کلید موفقیت در هماهنگی بین سنت و تکنولوژی است. معماری بومی هرمزگان سال هاست راه های خنک ماندن بدون برق را می داند؛ حالا اگر این دانش قدیمی با فناوری های جدید آمیخته شود، می توان به معجزه ای واقعی دست یافت.
دبی نشان داده که حتی در سوزان ترین نقطه زمین هم می شود زندگی کرد، به شرطی که بخواهیم و بلندنظر باشیم. حال نوبت هرمزگان است تا با همت مسئولان استانداری و سازمان محیط زیست و شهرداری و بخش خصوصی آینده ای را بسازد که در آن، گرمای آفتاب نه یک دردسر، که فرصتی برای رشد باشد.
