از خلیج فارس تا استانبول؛ طرح کم هزینه نجات حمل و نقل یک شهر

ندای هرمزگان- دکتر ارزانی
پسر جوان پنجره را باز کرد. بوی نمِ دریا از سه کیلومتری به مشام می رسید، اما برای او که از پنج سالگی روی ویلچر بود، فاصله ی لب ساحل تا خانه اش، فاصله ی زمین تا آسمان بود. مننژیت در کودکی، پاهایش را از کار انداخته بود و حالا در بیست وپنج سالگی، هر صبح با نگاه کردن به اتوبوس های قدیمی شهر که پله های بلندشان مثل کوهی نفوذناپذیر بود، آرزو می کرد کاش حداقل رمپ داشتند.
«باز هم داری به دریا زل میزنی؟ مادرش با سینی چای وارد اتاق شد که لبه های نلبکی را با نبات تزیین می کرد. پسر بی آن که سرش را برگرداند، گفت: «هوا ابریه… می دونی امروز بهترین روز برای رفتن به ساحله» .
مادر» صدایش می لرزید؛ نه از ضعف، از خشمِ فروخورده. از این که شهرداری بعد از سال ها هنوز حتی یک اتوبوس
مناسب سازی شده برای معلولین که هیچ حتی اتوبوس BRT عادی ندارد!
با توجه به چالش‌های فزاینده ترافیک، آلودگی هوا و نارضایتی شهروندان از سیستم حمل ونقل عمومی در بندرعباس، طرح پیشنهادی با هدف کاهش ۳۰ درصدی ترافیک، ارتقای رضایت شهروندی تا ۴۰ درصد و کاهش هزینه‌های مدیریت شهری از طریق بهره‌گیری از اتوبوس‌های بی‌آرتی (BRT) دست دوم و مشارکت بخش خصوصی طراحی شده است. این طرح با الهام از تجربه موفق کشورهایی مانند ترکیه و آفریقای جنوبی و مبتنی بر قوانین داخلی، مسیری کم‌هزینه و اثربخش برای تحول سیستم حمل ونقل پیشنهاد می‌دهد.
این طرح باعث کاهش ترافیک در محورهای اصلی شهر با ایجاد ۴ خط جدید بی‌آرتی و کاهش ۲۰ درصدی آلایندگی ناوگان حمل ونقل عمومی با نوسازی اتوبوس‌ها مطابق استانداردEuro 5.وجذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تا سقف ۲۰۰ میلیارد تومان بر اساس قانون مشارکت ۱۴۰۰ می باشد هم چنین افزایش سهم حمل ونقل عمومی در جابه جایی شهروندان از ۱۵ درصد به ۳۵ درصد از چشم اندازهای طرح می باشد.
آیین نامه جذب سرمایه گذاری در بخش حمل و نقل: تضمین سود برای سرمایه‌گذاران و معافیت مالیاتی وماده ۷۱ قانون شهرداری ها: اختیار خرید اتوبوس‌های دست دوم با اولویت مدل‌های سازگار با اقلیم گرم و مرطوب.وتفاهم‌نامه همکاری با سازمان محیط زیست: الزام به نصب فیلترهای جاذب ذرات معلق (DPF) در اتوبوس‌های بازسازی شده. پشتوانه حقوقی طرح می باشند در گام اول خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس بی‌آرتی دست دوم از بازارهای ژاپن و چین و ترکیه و اروپا (مدل‌های پیشنهادی:Mercedes Citaro و Volvo 7900).
در قدم بعد، تعویض موتور و سیستم انتقال قدرت.ونصب سیستم‌های ناوبری هوشمند (GPS و کنترل ترافیک).وطراحی داخلی متناسب با نیازهای معلولان و سالمندان و برون‌سپاری مدیریت خطوط به شرکت‌های دارای رتبه A سازمان حمل ونقل.پیشنهاد مدل درآمدی: سهم ۵۰-۵۰(۵۰ درصد درآمد بلیط و تبلیغات به شهرداری، ۵۰ درصد به بخش خصوصی).
وایجاد خطوط اختصاصی بی‌آرتی در محورهای پرترافیک ونصب ایستگاه‌های هوشمند با صفحه‌های نمایش زمان رسیدن اتوبوس و سیستم پرداخت غیرنقدی.
تجربیات بین‌المللی (الگوهای موفق)
ترکیه (استانبول): کاهش ۲۵ درصدی زمان سفر با نوسازی ۵۰۰ اتوبوس دست دوم در ۳ سال.
آفریقای جنوبی (کیپ‌تاون): ثبت رضایت ۷۵ درصدی شهروندان پس از بازسازی ناوگان قدیمی.
استفاده از قراردادهای تضمین سود برای جذب سرمایه‌گذار.وآموزش اپراتورهای خصوصی توسط نهادهای دولتی.
مدیریت ریسک
ریسک تأمین قطعات: انعقاد قرارداد با شرکت‌های تامین کننده در ترکیه و چین.
ریسک مشارکت خصوصی: تضمین سود حداقلی توسط شهرداری در ۳ سال اول.
ریسک پذیرش عمومی: اجرای کمپین اطلاع‌رسانی با مشارکت رسانه‌های محلی.
نتایج مورد انتظار
کاهش ۳۰ درصدی ترافیک
ایجاد ۱۵۰شغل مستقیم (رانندگی، نگهداری فنی).
صرفه‌جویی سالانه ۵۰ میلیارد تومانی در هزینه سوخت.
این طرح با ترکیب مدل اقتصادی کم‌ریسک، فناوری روز و تجربه کشورهای پیشرو، نه تنها بار مالی شهرداری را کاهش می‌دهد، بلکه بندرعباس را به الگویی برای دیگر کلان شهرها تبدیل خواهد کرد و اجرای موفقیت‌آمیز آن، نیازمند عزم جدی شورای شهر و همکاری بخش خصوصی است.