مهدی میرآبی
مرتضی آریانژاد فعال و عکاس محیط زیست متولد ۱۳۶۰ ساکن شهرستان میناب است. از اوایل دهه‌ی ۹۰ تمام وقت خود را صرف تحقیق‌وپژوهش، شناسایی مکان‌ها و قلمرو حیوانات و معرفی گونه‌های نادر و در معرض انقراض نمود تا به یاری مردم و همکاری دولت وضعیت محیط زیستِ این منطقه‌ی رها شده را که کسی از آن اطلاعی نداشت سر و سامان دهد. کار عکاسی هم در خلال فعالیت‌هایش انجام داد.
جالب اینکه همه‌ی عکس‌ها بومی منطقه «هرمزگان» است و بیشتر عکس‌ها از نواحی و مناطق «میناب» عکاسی کرده. گونه‌‌هایی که در نوع خود بی‌نظیر‌اند و برای بسیاری قابل باور نیست که در این منطقه چنین حیوانات نادری یافت شود. از جمله «خرس سیاه آسیایی» که در حومه میناب رکورد نشده بود. انتظارش از مسئولین استان و همین‌طور مسئولان شهرستان میناب این است که از نمایشگاه استقبال کنند، تابلوها را تهیه و در مکان‌های مناسبی بکار بگیرند. شهرداری‌ها، شرکت‌ها، ارگان‌هایی نظیر کشتیرانی، کشتی‌سازی، بندرگاه‌ها و شرکت‌های مسافربری دریایی می‌توانند معرف این قلمرو زیبا شوند.
برپایی نمایشگاه بهانه‌ای شد تا با او گفت‌وگو کنیم.
آقای آریانژاد فعالیت در حوزه محیط زیست و کار عکاسی را از چه زمانی شروع کردید و این عکس‌ها حاصل چند سال تلاش شماست؟
من از سال ۹۱ فعالیت جدیِ خودم را شروع کردم و کار عکاسی هم به همان سال‌ها برمی‌گردد. اما عکاسی به شکل نیمه حرفه‌ای را از سال ۹۴ شروع کردم. و در ادامه هر چه پیش رفتم صاحب تجربه هم شدم.
️کدام مناطق را برای عکاسی انتخاب کرده‌اید؟
همه‌ی این عکس‌ها از دشت‌ها، کوه‌ها و تالاب‌های هرمزگان گرفته شده که قلمرو حیات وحش و زیستگاه پرندگان بوده است. من تا جایی که توان مالی‌ام اجازه می‌داد به مناطق شناسایی شده‌ی استان (که از پیش تحقیق کرده بودم) از بندر عباس گرفته تا بندر لنگه و… سفر کردم. اما بیشتر این عکس‌ها از مناطق میناب که شامل هشت‌بندی، بشاگرد، چهارده روستا، کوه زندان و… می‌شود عکاسی شده است.
حدود چند قطعه عکس گرفته‌اید و برای نمایشگاه چند قطعه را انتخاب کردید؟
تعداد عکس‌ها را که یادم نیست. زیادند و همه را در مکانی امن ذخیره کرده‌ام. هر کدام از آن‌ها یک خاطره برایم محسوب می‌شوند. ابتدا ۷۰ قطعه را انتخاب کردم. اما به خاطر محدودیت فضای نمایشگاه باعث شد ۴۰ قطعه در نظر بگیرم.
بهترین عکس‌ها را برای گالری انتخاب کردم و ملاک انتخاب را طبیعی بودن عکس‌ها و همین‌طور کیفیت کار قرار دادم و سعی کردم از گونه‌های کمیاب و منحصر به فرد و شاخصی مثل سمور سنگی، خرس سیاه آسیایی و همین‌طور پرندگان نایابِ بومی منطقه مانند جغد عمانی، جغد ماهی‌خوار و… قطعه‌ای در نظر بگیرم.
️عکسی از گونه‌ی مهمی بوده که شما را به زحمت بیندازد و با مخاطرات جدی روبرو کند؟
ببینید به طور کلی فعالیت حرفه‌ای در حوزه محیط زیست کار پر ریسک و خطرناکی است چه برای تحقیق و پژوهش عازم شوید چه برای عکاسی. بهرحال شما برای انجام کارتان مرتب باید در دشت‌ها، کوه‌ها و تپه‌ها باشید.
عکاسی در حوزه محیط زیست هم آن بخش «حیات وحش» آن سخت‌تر از بخش‌های دیگر است. منظورم از بخش‌های دیگر مثلاً پرندگان است.
برای نمونه زمانی که می‌خواستم از خرس سیاه آسیایی عکس بگیرم زیاد به زحمت افتادم. عکاسی از خرس باید در تیر یا مرداد انجام می‌شد. این فصل گرم‌ترین و نامناسب‌ترین زمان برای عکاسی است. دما در این فصل به ۵۰ درجه می‌رسد. و انجام بسیاری از امورات زندگی به شکل طبیعی آن بسیار دشوار است چه رسد به عکاسی در دشت. خلاصه اینکه با تمام مشقتی که داشت حد فاصل تیر و مرداد نزدیک غار خرس کمین نشستم تا بتوانم عکاسی کنم. البته به این شکل نبوده که هر ۶۰ روز را آنجا باشم. مثلاً چند روزی می‌ماندم سپس بر می‌گشتم و یک هفته بعد دوباره می‌رفتم. در طول همه‌ی این سفرها هم هزینه راهنمای محلی همراه با غذا و وسایل را شخصاً از جیبم پرداخت می‌کردم. تا اینکه بلاخره موفق شدم به شکل دلخواه از خرس عکس بگیرم.
گرفتن عکس از جغد عمانی هم بسیار دشوار بود. چون گونه بسیار کمیابی است و اولین بار در کل دنیا فقط در عمان دیده شده بود. من بر اساس تحقیقاتم دریافتم که این‌گونه در ایران هم زیستگاه دارد. آن هم در محل زادگاهم یعنی میناب. بعد از اینکه موفق شدم عکس‌اش را بگیرم. با تیمی که داشتیم برای اثبات آن (که این منطقه زیستگاه اوست) روند کار و تحقیقاتمان را در قالب یک گزارش تهیه کردیم و به مجله حیات وحش Zoology in the Middle East ارسال کردیم. خوشبختانه نه تنها توانستیم موفق به ثبت زیستگاه آن در این منطقه شویم بلکه عکس جغد هم روی جلد مجله کار شد.
عکس‌برداری از «مارشو» هم بسیار خطرناک بود. من باید به قلمرو‌اش می‌رفتم و شب را باید در یک چادر حرفه‌ای می‌ماندم که نتواند ورود کند. همین‌طور داروهای خاصی همراه داشته باشم که اگر گزیده شدم بلافاصله استفاده کنم. زیرا این مار بسیار خطرناک و کشنده است و هنوز پادزهری برای آن تولید نشده است. فقط چند ساعت بعد از گزیدگی جان انسان را می‌گیرد.
می‌توانم بگویم این سه عکس، عکس‌های منحصر به فرد نمایشگاه محسوب می‌شوند.
آیا برای برگزاری نمایشگاه، ارگان یا سازمانی با شما همکاری کرده است؟
فقط تنها ارگانی که همکاری داشته شرکت نفت ستاره خلیج فارس بوده است.
خوشبختانه تا الان از نمایشگاه استقبال گرمی به عمل آمده. فکر کنم اطلاع رسانی خوبی شد. ضمن اینکه چنین نمایشگاهی برای مردم جذاب است. اما با این وجود شما برای نمایشگاه ورودی در نظر نگرفتید. البته ممنونیم که در این شرایط اقتصادی و نیاز مبرم خودتان به هزینه‌های انجام شده قید پول بلیط را زدید. اما گویا برای تابلوها قیمت تعیین کرده‌اید درست است؟
خواستم مردم با خیال آسوده‌تری از نمایشگاه استقبال کنند. در مورد فروش بله. برای پایش زیستگاه حیات وحش و تحقیقاتِ دوباره و به طور کلی دنبال کردن اهداف‌مان به پول نیاز داریم که فروش تابلوها فقط بخش کمی از آن را می‌تواند تأمین کند. از همین‌رو مبلغی برای فروش هر تابلو در نظر گرفتیم که مناسب باشد.
️از خریداران رضایت دارید؟ ارگان‌های دولتی چه؟ برای خرید پیشقدم شدند؟
مردم از نمایشگاه استقبال می‌کنند اما از خرید چندان نه. هر چند انتظارم بیشتر از ارگان‌ها بود که فعلاً از آن‌ها خبری نیست. در این میان فقط شرکت نفت ستاره خلیج فارس قول خرید چند تابلو را داده است. با این حال صنایع و ارگانی نظیر فرودگاه و همین‌طور شرکت‌های مسافربری دریایی می‌توانند این تابلوها را تهیه و در مکان‌های عمومی خود قرار دهند تا مردم و مسافران با گونه‌های محیط زیست این استان آشنا شوند.
️با توجه به اینکه گفتید عکس بیشتر این گونه‌ها از مناطق میناب عکاسی شده آیا در نظر دارید که در میناب هم نمایشگاه برگزار کنید؟
بله. آنجا زادگاه من است. ضمن اینکه موسسه‌ی ما که به شکل رسمی مجوز فعالیت‌اش را گرفتیم در میناب مستقر است. طبیعی است که در ادامه هم بیشترِ تحقیقات ما در همین نواحی صورت بگیرد. بنابراین از مسئولین میناب انتظار دارم نگاه و حمایت ویژه‌ای داشته باشند.
حداقل انتظار از آن‌ها این است که شهرداری و اعضای شورای شهرستان میناب امکانات و بستر مناسب را برای برپایی نمایشگاه فراهم آورند. فراموش نکنید که خیلی از مردم میناب دوست دارند از نمایشگاه استقبال کنند اما امکان سفر آن‌ها به بندر عباس مقدور نیست.
هدف شما از برگزاری این نمایشگاه چیست؟
اگر بخواهم در یک جمله کوتاه عرض کنم باید بگویم «معرفی تنوع زیستیِ بی‌نظیر استان هرمزگان به مردم و مسئولین و دغدغه‌مند بودن مردم برای حفظ این گونه‌های جانوری» هدف اصلی من بود.
ببینید چند سال پیش که در یک همایش تفریحی من فیلم پلنک ایرانی را منتشر کردم، بسیاری از اهالی میناب باور نمی‌کردند که این گونه در میناب وجود دارد و همین‌طور گونه‌های دیگری. خب یکی از بهترین راه‌ها برای شناخت آن‌ها برگزاری نمایشگاه عکس بود. عجیب اینجاست که برای متولیانی که مسئولیت زیبا سازی شهر را بر عهده دارند هم چنین چیزی غریبه بود. توجه داشته باشید تمامی المان‌هایی که شهرداری بندرعباس در پارک ساوانا استفاده کرده از گونه‌های آفریقایی است در صورتی که گونه‌های شاخص بومیِ منطقه خودمان وجود دارد که می‌شود از مجسمه‌ی آن‌ها استفاده شود. یا مثلاً مجسمه‌ی اسبی که در بلوار امام حسین گذاشته‌اند هیچ سنخیتی با تنوع زیست محیطی استان ندارد. متأسفانه این قضیه منحصر به بندرعباس نیست و در شهر میناب هم چنین وضعی را شاهدیم و این نشان از عدم درک و آگاهی آن‌هاست. برای نمونه نماد حیات وحش استان هرمزگان «خرس سیاه آسیایی» است که اگر کل شهرهای استان را بگردید یک مجسمه از آن پیدا نمی‌کنید. کاش مسئولینی که هزینه‌ی میلیاردی را صرف یک مجسمه می‌کنند دست‌کم از کارشناسان حوزه حیات‌وش مشاوره می‌گرفتند و اطلاعات کسب می‌کردند.
ممنون از شما که دعوت ما را پذیرفتید. اگر سخنی مانده بفرمائید.
️تشکر از همه‌ی دوستان و همکارانی که کمک کردند تا این نمایشگاه برگزار شود. از جمله شرکت نفت ستاره خلیج فارس که کمال همکاری را با بنده داشتند.
